lkbahar ekinoksu: Nevruz, Ostara Ritüelleri
İlkbahar ekinoksu, bir doğa bayramı Kuzey Yarımkürede bütün coğrafyalarda kutlanagelmiştir. Mayalar, Keltler, Mısırlılar, Sümerler’den beridir hala günümüzde kutlanır. Anadolu’da, İran’da, Azerbaycan’da Hindistan’da, Kırgızistan’da Pakistan’da, Özbekistan’da ve Paskalya ya da Ostara olarak olarak Avrupa’da kutlanmıştır.
Gündüz gecenin eşit olduğu bu bayram aynı zamanda İran, Roma ve Orta Asya Türkleri dahil bir çok medeniyet için de yeni yılın başlangıcı olmuştur çünkü doğa uyanmıştır.
Anadolu’da bir çok yaygın ritüel var Nevruz ile ilgili.
Bazıları şöyle ve siz de bunları yapabilirsiniz;
- Bu bayram en temelde su ve ateş ile kutlanır. Ateşten atlamak veya evinizde ateş yakmak (Mum gibi) önemlidir. Tüm hastalıklardan, kötülüklerden arınmak için ateşten atlanılır.
- Ayrıca doğal kaynak suyu (nehirden, kuyudan, gölden vs.) , eve, ev halkına, hayvanlara, toprağa, bahçeye serpilerek bereket-bolluk çağırılır. Kötülüklerden veya kışın ağırlığından arınmak için ateşten atlama gibi, salıncak kurup sallanmak, dans etmek gibi ritüeller de vardır. Aslında hepsi Anadolu tabiriyle, kış sebebiyle insanın üzerindeki ölü toprağından kurtulmaktır.
Doğaya Çıkmak
- Özellikle doğaya çıkmak önemlidir; çiçeklerin açışını karşılamak ve bir su kenarına gidilirse, suya kömür ya da çamur sürüp sonra onun yıkanması adetler arasındadır. Bunun anlamı tüm yılın ağırlığından kurtulmak ve taze bir şekilde arınarak bahara başlamaktır.
- Doğaya çıkıldığında kutsal bir ağaç varsa dilek dileyerek ip bağlamak gelenekler arasındadır.
- Dilek dileyerek doğadan taş toplamak ve sonra denize, nehre, göle yani bir su kaynağına bu taşları atmak. Su kaynağı yoksa o bölge için kutsal bir su havuzuna da atılabilir.
- Bereket olsun diye doğada çıkıp tohumlar adamak veya evin önüne un serpmek. Ekmek mayalamak ve pişirmek
Ev Ritüelleri
- Evi temizlemek. Bahar temizliği ile evi temizlemek, eski eşyaları evden uzaklaştırmak, badana yapmak, bahçeyle uğraşmak. Yani eve baharın güzel enerjilerini davet etmek.
- Yumurta boyamak ve eş-dostla buluşularak keyifli bir yemek eşliğinde yumurta tokuşturma oyunları oynamak yaygındır. Yumurta boyamak Avrupa’dan Anadolu’ya ve İran’a kadar yaygın bir ritüeldir.
- Evin bacasına veya ocağın yandığı yerlere her birey için dilek dileyerek bir taş koymak. Bunun için mutfağınıza koyabilirsiniz. Taşları evin birliğini temsil edecek şekilde çember biçiminde koymayı da unutmayın.
- Özellikle İran’da yer alan Heftsin (Haft Sin) sofrasının kurulması da yaygın bir ritüeldir. S-Ş harfiyle başlayan yedi sembolik nesne konur. Bunlar kökeninde Farsçadır ama ilginç bir şekilde Anadolu’ya da türkçe üzerinden geçmiştir. Mesela arınma için Sirke, şifa için Sarımsak-Sumak, doğurganlık için Süt gibi nesneler de konmaktadır. Aslında bu arkaik pagan dönemin altarıdır ve Sultan Nevruz’u karşılamanın bir yoludur. İran kültüründe demir dövmek de yine bu bayramın mitleri arasında yaygındır. Detaylı bilgi için Ayşe Nilgün Arıt hocamızın Haft Sin Sofrası yazısını ve İran’da Nevruz yazısını okuyabilirsiniz.
- 7 farklı kuruyemiş hazırlayıp, eş-dostla onları tüketmek. Veya kapı kapı çocuklar dolaşarak kuruyemişi toplar Anadolu’nun bazı yörelerinde.
- Mezarlık ziyaret yine bu bayramda yaygın bir şekilde yapılmaktadır. Hatta yemekler, aşlar pişirilip mezarlıkta kutlanarak ölülerin ruhlarına da adanır.Efe Elmas
Kadim Lisan
