Ekim Ayı Anlamı, Sembolizmi ve Mitolojisi

 Türkçede, 10 Ocak 1945 tarihli yasayla bu ayın ismi “Ekim” olarak konmuştur. Çünkü ekim ayı, ekip biçmenin yapıldığı, tarımın önemli olduğu resmi bir gündür. Bu ayın eski ismi Birinci teşrin ayıdır ve kökeni Sümer-Babil’e kadar dayanır. Oradan Aramice, İbraniceye kadar geçmiştir. Babil takvimine göre Araḫ Tišritum olarak geçer yani “Başlangıç Ayı” bunun sebebi ise bu ayın yılın ikinci yarısının başlangıcı olmasıdır. Shamash yani Güneş Tanrısı için kutsaldır. Bir sonraki ay ise “Araḫ Samnu”olarak geçer yani “Sekizinci ay” ve Marduk için kutsaldır. Böyle denmesinin sebebi ise sekizinci ay olmasıdır. İlginç bir şekilde Roma geleneklerinde de böyledir.

İngilizce “October” olarak adlandırılır. Bunun sebebi ise Eski Roma’da “Octo” kelimesinin “sekiz” anlamına gelmesidir ve Roma takvimi aynı Sümer-Babil takvimi gibi Mart ayını başlangıç kabul ettiği için bu ay sekizinci ay olarak kabul edilmiştir.

Eski Roma için bu ay Mars için kutsaldır. Mars Antik Yunan’da Ares’e denk gelir. Canlıların yaşamak için savaşmaları, hayatta kalmaları, hayata tutunuşları sebebiyle savaş tanrısı Mars’a adanmıştır. Mars’ın hem savaş hem de tarım tanrısı olmasının köklerini hem mitolojide hem de daha arkaik dönemlerde bulmak mümkündür, bunu başka yazıda ele alırız. Antik Yunan için ise Demeter, Artesmi ve Pan gibi doğa temelli Tanrılar ve Tanrıçalar için kutsal zamanlardır ve hasat kutlamaları devam eder.

Nordik Mitolojide bu ay, Ay takvimine göre yaklaşık “Haustmánuður” yani sonbahar ayı olarak adlandırılan döneme denk gelir ve yine Hasat dönemi olarak geçer. Ama Ay takvimlerinin son ayıdır ve ekim sonu Kasım gibi Gormánuður ayı ile devam eder, yılın ilk ayıdır ve katlediliş ayı diye geçer çünkü hayvanlar ölmeye başlayacaktır. Bolluk bereket, hasat Tanrısı olan Freyr için kutsaldır ve hasat için şükredilir.

Amerika Yerlileri için genel olarak yine hasat ayı olarak geçer ve bir şükrediş dönemidir. Bilhassa Cherokee’ler için çok önemlidir. Büyük bir seremoni ile karşılanır çünkü aynı zamanda Dünya’nın bu mevsimlerde yaratıldığına inanılır. Her aile elindeki mısırı, fasulyeyi, balkabağını paylaşır, ürünleriyle devasa bir şölen sofrası kurulur. Dans edilir ve suya 7 defa dalınarak arınılır. Bu festivalden on gün sonra ise dostluk, birlik, beraberlik için seremoni yapılmaktadır. Girilecek kış için birlik olmak, dostlukla yol almak çok önemli sayılır. Lakota halkı da Ekim ayını şenliklerle, birlik-beraberlik mesajlarıyla ve kışa hazırlıkla karşılamaktadır.

Ekim ayı insanın toprakla, bitkilerle, tarımla haşır neşir olma, yaklaşmakta olan kışın da farkına vararak, hazırlanma zamanıdır. Ekim ayı, sıcakların sona erdiği artık son hasatların toparlandığı, kışa hazırlık yapılan tam bir eşik ayıdır. Sonbahar zamanıdır, yapraklar yavaşça sararacak ve Dünya uykuya yatacaktır. Ekim sonu ve Kasım başı, Dünya’daki bir çok coğrafyada ölüler günü olarak kutlanmaya başlayacaktır. Evle ilgilenme, evi temizleme, eşyaları gözden geçirme, kışa hazırlanma sürecidir. Evle ilgili ritüeller için uygun bir dönemdir.

O yüzden bu ay, doğa gibi son meyveleri vermek, bir ağacın yapraklarını dökmesi gibi hayatımızda istemediğimiz şeylerden arınmak, yapraklarımızı dökerek rahatlama zamanıdır. Tüm yılı gözden geçirip, deneyimleri hasat ederken, yine de ekmek istediklerimiz varsa onları da ekmeye devam etme sürecidir. Biraz dinlenme, biraz çalışma, ikisi arasındaki dengeyi kurmayı yeniden hatırlama zamanıdır.

Manevi bir dönemdir ve sıcak yerine gelen serin esintiler, içsel değişimin habercisidir. Birlik ve beraberlik içinde olmayı, paylaşmayı, şükretmeyi içermektedir.

Efe Elmas

Kadim Lisan